Kiệu: Thực phẩm quen thuộc ngày Tết

Mô Tả Dược Liệu

Tên gọi, danh pháp

Tên Tiếng Việt: Kiệu (thân củ).

Tên khác: Giới Bạch; Rau Kiệu; Củ Kiệu; Tiểu Toán.

Tên khoa học: Allium chinense.

Đặc điểm tự nhiên

Kiệu là một là loại thảo nhỏ, hình trái xoan thuôn, thân kiệu giống củ hành, màu trắng nhưng thường nhỏ hơn và được bọc bởi nhiều vảy mỏng. Thân kiệu có kích thước dao động giữa các loài từ rất nhỏ (đường kính khoảng 2 - 3 mm) đến rất lớn (8 - 10 cm).

Lá kiệu mọc thẳng từ gốc, dạng dải hẹp, dài từ 15cm đến 60cm, rộng 1,5 mm đến 4 mm. Hoa kiệu nở thành cụm tạo thành dạng tán kép trên đỉnh cuống dài từ 15cm đến 60cm với 6 - 30 tán hoa màu hồng hoặc tím.

Cây kiệu thường ra hoa từ tháng 6 đến tháng 8. Tuy nhiên, người nông dân thường bắt đầu gieo trồng cây kiệu từ sau tháng 7 âm lịch để chuẩn bị vụ mùa Tết cuối năm.

Phân bố, thu hái, chế biến

Cây kiệu có nguồn gốc từ Trung Quốc và lan xuống phía nam, đến Lào, Thái Lan, Malaysia và Việt Nam. Ở Việt Nam, kiệu được trồng khá phổ biến ở các tỉnh miền núi biên giới phía Bắc như Lào Cai, Hà Giang, Lai Châu, Cao Bằng, Lạng Sơn.

Trồng kiệu cần nhiều thời gian và trải qua nhiều công đoạn, đòi hỏi sự chịu khó và tỉ mẩn của người nông dân. Kiệu sau khi gieo trồng gần 4 tháng, trải qua nắng mưa, hút chất dinh dưỡng của đất, ngậm hạt sương của trời, củ kiệu phát triển đạt hình dạng no trơn, trắng muốt, thoang thoảng mùi hương cay nồng mới được thu hoạch. Trung bình, một vụ mùa mỗi sào trồng kiệu cho trên 200 - 300 kg củ.

Kiệu được sử dụng tương đối phổ biến ở nông thôn để lấy củ muối dưa, làm gia vị, đặc biệt là chế biến các món ăn ngày Tết như dưa món củ kiệu với cà rốt, củ cải ăn kèm với bánh chưng, thịt lợn. Đây vừa là món ăn ngon vừa là vị dược liệu dùng trong nhiều bài thuốc dân gian.

Bộ phận sử dụng

Hầu hết, các bộ phận của cây củ kiệu đều được sử dụng (bỏ rễ).

Củ kiệu dùng muối dưa, nấu cháo.

Lá kiệu làm gia vị như một loại rau thơm còn dùng là một vị thuốc trong Y học.

Củ kiệu